Gedeputeerde Staten hebben besloten om het grondruilfonds als pilot in gebruik te nemen in het gebied Peelvenen.

Kavelruil

Met het grondruilfonds kan grond gekocht of geruild worden van agrariërs die willen stoppen of verplaatsen. Deze kan vervolgens, vaak via kavelruil, aangeboden worden aan anderen die invulling willen geven aan de ambities in een gebied. Denk aan agrariërs die willen extensiveren of natuurinclusief worden. Maar ook agrariërs die hun huidige bedrijfsvoering willen voortzetten op kavels verder van een natuurgebied. Op deze manier kunnen de maatschappelijke opgaven in het gebied gerealiseerd worden.

Ontwikkeling van natuur en de transitie voor landbouw

Gedeputeerde Hagar Roijackers (Natuur, Milieu en Brabants Programma Landelijk Gebied) over het grondruilfonds Peelvenen: “Het is een stevige opgave om met onze samenwerkingspartners de transitie te maken naar een toekomstbestendig en vitaal landelijk gebied en daarbij de doelstellingen voor natuur en water te behalen, zeker ook in de Peelvenen. Daarom is het belangrijk om een goede mix aan instrumenten te kunnen inzetten. Dit grondfonds is daar een belangrijk element in en ik ben dan ook hoopvol dat dit partijen in de Peelvenen gaat helpen om de puzzel van belangen en doelstellingen in dit gebied te gaan leggen.”

Ook haar collega-gedeputeerde Marc Oudenhoven (Agrarische ontwikkeling en Bestuurlijke samenwerking) reageert: “Veel boeren denken na over hun toekomst. Het verkopen van hun bedrijf, en de grond, is een keuze die steeds vaker wordt gemaakt. Dan is het mooi als door de verkoop gronden kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van natuur en de transitie voor landbouw. Op die manier kunnen de gronden van het gebied worden gebruikt voor het gebied.”

Vragen en antwoorden

Wat voor gronden worden aangekocht via het grondruilfonds?

De naam zegt het al: grondRUILfonds. De gronden waar het om gaat liggen in of rondom de Peelvenen. Dit komt voort uit de beschikbaarheid. In principe is dit Brabantse grond. Echter kan het natuurlijk voorkomen dat een ondernemer aan beide kanten van de provinciegrens gronden in bezit heeft en alleen “alles in een koop” wil verkopen. Dan is dat zeker bespreekbaar en mogelijk binnen het fonds.

Waarvoor kan de grond in het grondruilfonds Peelvenen worden ingezet? Is dat alleen voor natuur?

De grond die is aangekocht voor het grondruilfonds kan ingezet worden voor doelen die betrokken partijen in de gebiedsgerichte aanpak met elkaar hebben vastgelegd. Het gaat dan om klimaat, water, natuur en transitie van de landbouw. Zo kan de grond onder andere worden verkocht of geruild met een agrariër die wil extensiveren of natuurinclusief worden. Maar ook met agrariërs die hun huidige bedrijfsvoering willen voortzetten op kavels verder van een natuurgebied.

Wat gebeurt er met gronden in het grondruilfonds?

Grond hebben is geen doel op zich. Het hebben van ruilgronden helpt wel in de grondmobiliteit van het gebied. De bedoeling van de gronden in het fonds is dat deze – veelal via kavelruil – wisselen van eigenaar en daarmee mogelijk om een herbestemming vragen. Zo lang grond in het fonds zit, blijft de bestemming van de grond gelijk. Pas wanneer de grond van eigenaar verandert, kan ook de bestemming wijzigen. Grond in het fonds kan ook verpacht worden, in eerste plaats aan direct belanghebbenden in de gebieden en passend bij de richting of doelen die de betrokken partijen in de gebiedsgerichte aanpak uitwerken.

Waarom wordt dit grondruilfonds specifiek in Peelvenen ingezet? En niet direct ook voor andere gebieden?

Melkveehouders in het gebied Peelvenen hebben aangegeven geholpen te willen worden met structuurversterking in het gebied. Bovendien zijn de partijen in het gebied al actief bezig met de groenblauwe gebiedsgerichte aanpak Vitale Peel. En tot slot is hier ook al een grondverwerverscollectief actief, waardoor snel doorgepakt kan worden naar het verwerven van gronden. Gekozen is om het grondruilfonds in eerste instantie als pilot te starten, zodat hiermee eerst ervaring wordt opgedaan. Wanneer de pilot succesvol is, kan het grondruilfonds opgeschaald of gekopieerd worden naar andere gebieden in Brabant.

Waar kunnen partijen die gronden willen verkopen, terecht?

Partijen die gronden willen verkopen, kunnen terecht bij Stefan Haaij, coördinator grondverwerving, shaaij@brabant.nl.

Wanneer eindigt de pilot? Wanneer kunnen andere gebieden ook zo’n grondruilfonds inzetten?

Het grondruilfonds heeft een doorlooptijd van ongeveer 10 jaar. Deze termijn is nodig om zowel de ambities als de uitvoering mogelijk te maken. Het huidige gebruik moet vaak in een bepaalde termijn gestaakt of omgezet worden. Soms moet pacht beëindigd of juist opgezet worden. Hierdoor heb je te maken met pachtwetgeving en teelt-seizoenen.
Mocht de pilot bij de eerste evaluaties succesvol zijn, dan kan er in de loop van de komende jaren een verbreding naar andere gebieden plaatsvinden.

Waarom is dit grondruilfonds nodig? Kan grond niet gewoon tussen boeren onderling of aan andere partijen worden verkocht?

Natuurlijk kunnen boeren of anderen ook onderling grond ruilen of kopen. Dat gebeurt ook. Ook tussen boer en waterschap of een gemeente die gronden bezit. Binnen het gebiedsproces wordt ook gekeken of gebiedsdoelen behaald kunnen worden door grondmobiliteit vanuit de gronden die in bezit zijn van alle gebiedspartners, waaronder provincie, waterschap en gemeenten. De waarde van dit grondfonds zit in het principe dat het helpt om de gebiedsdoelen te realiseren. Omdat de beschikbare hoeveelheid grond binnen een gebied groter is en bereikbaar. Bovendien kunnen door de regierol met het grondfonds waardevolle agrarische locaties voor de landbouw beschikbaar blijven, terwijl hiervoor niet direct gegadigden zijn.

In hoeverre worden de grondprijzen opgedreven doordat zo’n provinciaal grondfonds actief is?

We verwachten geen prijsopdrijvend effect. Dit omdat we niet ineens de hele grondmarkt kunnen of gaan kopen. Ook het grondruilfonds koopt marktconform (via taxaties) en doet dit ook bij verkoop of verpachting. Daarbij heeft dit fonds een capaciteit van maximaal 100 ha.

Het Rijk werkt aan een landelijke grondbank. In hoeverre overlapt dit?

Een eventuele landelijke grondbank is een aanvulling op de vele grondbanken in Nederland en dus ook in Brabant. Hiermee komt er meer financiële slagkracht bij dit soort opgaven. Doordat de provincie ook eventueel bij de landelijke grondbank bepaalt waar middelen ingezet worden, heeft het geen concurrerende eigenschappen.

In hoeverre overlapt het grondruilfonds met de provinciale strategische grondbank, het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) of de Ontwikkelingsmaatschappij Ruimte voor Ruimte (ORR)?

Het grondruilfonds is een aanvulling op al bestaande instrumenten, fondsen of banken. Elk van deze fondsen of banken heeft een eigen primair doel en eigen financieringslijn. In de uitvoering kunnen deze doelen elkaar raken of versterken. Dat vraagt dus om samenwerking, waardoor er veel slagkracht is.

Wie financiert het grondruilfonds en om wat voor bedrag gaat het?

De provincie Noord-Brabant financiert zelf het fonds vanuit haar ontwikkelbedrijf. De invulling en de organisatie van het fonds zal, in samenwerking mat gebiedspartners, ook door de provincie zelf gedaan worden.